Ứng dụng "chống thải trừ" trong ghép tạng của đông trùng hạ thảo

1. Phản ứng thải trừ trong ghép tạng là thế nào?

Phản ứng thải trừ - phản ứng đào thải hay còn gọi là phản ứng thải ghép cấp. Đây là tình trạng mô cấy ghép bị hệ thống miễn dịch của cơ thể người nhận từ chối và phá hủy mô cấy ghép đó.

Khi có tác nhận xâm nhập, cơ thể sẽ tạo ra đáp ứng miễn dịch, bao gồm là: đáp ứng miễn dịch dịch thể - tạo ra các kháng thể trung hòa tác nhân, đáp ứng miễn dịch tế bào - tạo ra các tế bào miễn dịch để tiêu diệt tác nhân.

Vậy nên khi ghép tạng, cũng có nghĩa là có vật là xâm nhập vào cơ thể. Khi đó, tác nhân sẽ được nhận diện qua các dấu ấn trên bề mặt, đó chính là kháng nguyên. Nếu như hai người có quan hệ huyết thống càng gần nhau thì kháng nguyên trên bề mặt của tế bào càng tương đồng nhau. Đặc biệt hơn với hai người song sinh có di truyền giống nhau thì kháng nguyên trên bề mặt của tế bào cũng sẽ gần nhau hơn. Nếu khác giống loài thì mức độ khác biệt sẽ càng lớn.

Khi ghép tạng, cơ thể người được ghép có khả năng tạo ra những phản ứng thải trừ mô ghép. Nếu như phản ứng tối cấp thì mô ghép vào sẽ bị tiêu diệt ngay, đáp ứng cấp thường xảy ra trong vòng từ 10 đến 30 ngày sau đó. Đáp ứng mãn tính sẽ xảy ra trong suốt thời gian sau 1 tháng đến khi mô ghép còn tồn tại (bởi cơ thể tạo ra kháng thể chống lại kháng nguyên mô ghép và tế bào T mẫn cảm đặc hiệu với kháng nguyên ghép).

2. Làm sao để hạn chế phản ứng thải trừ trong ghép tạng?

Có thể hạn chế phản ứng thải trừ trong ghép tạng bằng cách xác định độ tương tự phân tử giữa người cho và người nhận. Sau khi cấy ghép thì sử dụng thuốc ức chế miễn dịch để ngăn cản sự đáp ứng miễn dịch của cơ thể.

Tuy nhiên là nếu như sử dụng thuốc để ức chế phản ứng miễn dịch của cơ thể thì cũng giống như đang ngăn cản hệ thống phòng thủ các tác nhận gây bệnh như virus, vi khuẩn của con người. Vì vậy, sau khi cấy ghép tạng cần phải theo dõi để dung hòa giữa hai vấn đề này.

3. Ứng dụng "chống đào thải" trong ghép tạng của đông trùng hạ thảo

Năm 1976 ở Na Uy một loại nấm dạng sợi, có ở trong đất được tìm ra và đặt tên là Polypocladium inflatum. Nó sinh ra một số chất sinh học trong quá trình trao đổi chất có tiềm năng khoáng nấm. Trong khi nghiên cứu về loại nấm này người ta đã đưa ra được nhiều loại thuốc chống nấm, là chất có tiềm năng trong trong các thuốc chống đào thải.

Trong ghép các cơ quan ở người thường gặp phải vấn đề bộ phận được ghép vào cơ thể người nhận thường bị hệ thống miễn dịch coi như vật lạ xâm nhập vào cơ thể và chống lại bằng cách đào thải, nhiều trường hợp dẫn tới tử vong. Một loại thuốc có tên là Cyclosprin được sử dụng trong ghép cơ quan ở người để chống đào thải cơ quan mới ghép. Thuốc này có nguồn gốc từ nấm P.inflatum, vào năm 1976 người ta không biết nó có phải là thể sinh sản vô tính của đông trùng hạ thảo Cordyceps hay không?

Thuốc Cyclosporin đã mang lại điều kỳ diệu trong ghép cơ quan ở người, nhưng cũng hạn chế trong sử dụng vì độc tính của nó. Nhiều bệnh nhân sử dụng Cyclosprin bị suy thận. Ngược lại nếu dùng Cyclosprin cùng với đông trùng hạ thảo C.sinensis ở liều 3g/ngày trong 15 ngày, chứng suy thận sẽ giảm. Ở Trung Quốc đã có báo cáo về vấn đề trên.

Giống nấm Cordyceps không chỉ có tác dụng kiềm chế miễn dịch mà nó còn cho thấy làm tăng miễn dịch trong nhiều nghiên cứu. Nếu như vai trò của Cordyceps làm tăng hoạt động của thực bào và tăng cường hệ miễn dịch của ruột thì đây là điều rất quan trọng vì phản ứng tăng cường miễn dịch của ruột đóng vai trò đến 70% tất cả các phản ứng bảo vệ của hệ miễn dịch. Ở ruột hàng ngày xảy ra rất nhiều loại vật thể và vi sinh vật xâm nhập, nhiều loại có khả năng sử dụng cơ thể chúng ta như là thức ăn  và nơi cư trú. Nhờ có hệ miễn dịch của ruột mà chúng ta tránh được tác hại của chúng.

Một nghiên cứu ở chuột thì nghiệm cho uống đông trùng hạ thảo ở dạng chiết xuất bằng nước nóng cho thấy hoạt động của các thực bào tăng gấp đôi. Hơn nữa, khi kiểm tra cho thấy một số cytokine như CTM- CSF và IL -6 cũng tăng gấp đôi. Các cytokine này được biết có tác động lên hệ thống miễn dịch. Như dẫn chứng ở trên cho thấy dịch chiết nước nóng C.sinsenis có tác động tăng cường hệ miễn dịch.

Trích {Các hợp chất thiên nhiên trong đông trùng hạ thảo và bạch cương tằm hỗ trợ điều trị bệnh hiểm nghèo, GS.VS.TSKH Đái Duy Ban, Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật};